Keywords
telomeraza
hTERT
terapia onkologiczna
How to Cite
Abstract
Telomeraza to duży, złożony kompleks enzymatyczny, który odpowiada za proces syntezy telomerów budujących zakończenia eukariotycznych chromosomów. Podwyższona ekspresja genu kodującego katalityczną podjednostkę tego enzymu – hTERT – jest obserwowana w około 88% przypadków nowotworów rejonu głowy i szyi. Komórki rakowe zyskują wówczas wysoki potencjał replikacyjny, a także zdolność do unikania apoptozy. Zahamowanie aktywności telomerazy w terapii przeciwnowotworowej stało się priorytetem badań naukowych już kilkanaście lat temu. Istnieją różne metody wykorzystujące obniżenie ekspresji telomerazy, od terapii genowej do wykorzystania przeciwutleniaczy. Pomimo wielu danych zebranych w ostatnich latach pojawia się coraz więcej pytań w odniesieniu do roli telomerazy w powstawaniu raka. Należy przeprowadzić więcej szczegółowych badań w celu zrozumienia udziału tego enzymu w procesie rozwoju nowotworu w obrębie narządów głowy i szyi. Celem niniejszego artykułu jest zebranie dotychczasowej wiedzy na temat zastosowania telomerazy w terapii onkologicznej.
References
Méry B, Guy JB, Espenel S, Wozny AS, Simonet S, Vallard A, et al. Targeting head and neck tumoral stem cells: From biological aspects to therapeutic perspectives. World J Stem Cells. 2016;8(1):13-21. doi: 10.4252/wjsc.v8.i1.13.
Polskie Towarzystwo Onkologiczne. Obecny Stan Zwalczania Nowotworów
w Polsce. 16 maja 2014 roku.
Haines GK (2013) Pathology of Head and Neck Cancers I: Epithelial and Related Tumors. In: Radosevich JA (ed). Head and Neck Cancer: Current Perspectives, Advances and Challenges. Springer Science & Business Media, Dordrecht, pp:257-87.
Klein JD, Grandis JR. The molecular pathogenesis of head and neck cancer. Cancer Biol Ther. 2010;9(1):1-7.
Prince ME, Sivanandan R, Kaczorowski A, Wolf GT, Kaplan MJ, Dalerba P, et al. Identification of a subpopulation of cells with cancer stem cell properties in head and neck squamous cell carcinoma. Proc Natl Acad Sci USA. 2007;104: 973-978.
Wicha MS, Liu S, Dontu G. Cancer stem cells: an old idea-a paradigm shift. Cancer Res. 2006;66: 1883-1890.
Pfeiffer V, Lingner J. Replication of telomeres and the regulation of telomerase. Cold Spring Harb Perspect Biol. 2013;5(5): a010405.
Masood A. Shammas. Telomeres, lifestyle, cancer and aging. Curr. Opin. Clin. Nutr. Metab Care. 2011;14(1):18-34.
Sandin S, Rhodes D. Telomerase structure. Curr Opin Struct Biol. 2014;25(100):104-110.
Lu W, Zhang Y, Liu D, Songyang Z, Wan M. Telomeres-structure, function, and regulation. Exp Cell Res. 2013; 319(2):133-41.
de Lange T. How telomeres solve the end-protection problem. Science. 2009;326:948–952.
Greider C.W., Blackburn E.H. Identification of a specific telomere terminal transferase activity in Tetrahymena extracts. Cell. 1985;43:405–413.
Cesare AJ, Reddel RR. Alternative lengthening of telomeres: models, mechanisms and implications. Nat Rev Genet. 2010;11(5):319-30. doi: 10.1038/nrg2763.
Kunická Z, Mucha I, Fajkus J. Telomerase activity in head and neck cancer. Anticancer Res. 2008;28(5B):3125-9.
Forastiere A, Koch W, Trotti A, Sidransky D. Head and neck cancer. N Engl J Med. 2001;345:1890-1900.
Choong N, Vokes E. Expanding role of the medical oncologist in the management of head and neck cancer. CA Cancer J Clin. 2008;58:32-53.
Kanazawa T, Misawa K, Misawa Y, Uehara T, Fukushima H, Kusaka G, et al. G-protein-coupled receptors: Next generation therapeutic targets in head and neck cancer? Toxins (Basel). 2015;7:2959-2984.
Kelland LR. Overcoming the immortality of tumour cells by telomere and telomerase based cancer therapeutics--current status and future prospects. Eur J Cancer. 2005;41(7):971-9.
Mocellin S, Pooley KA, Nitti D. Telomerase and the search for the end of cancer. Trends Mol Med. 2013;19:125–133. doi:10.1016/j. molmed.2012.11.006.
Vinagre J, Pinto V, Celestino R, Reis M, Pópulo H, Boaventura P, et al. Telomerase promoter mutations in cancer: an emerging molecular biomarker? Virchows Arch. 2014;465:119–133. doi: 10.1007/s00428-014-1608-4
Damm K, Hemmann U, Garin-Chesa P, Hauel N, Kauffmann I, Priepke H, et al. A highly selective telomerase inhibitor limiting human cancer cell proliferation. EMBO J. 2001;20:6958–6968. doi:10. 1093/emboj/20.24.6958.
Buseman CM, Wright WE, Shay JW. Is telomerase a viable target in cancer? Mutat Res. 2012;730:90–97.
Li P, Wu M, Wang J, Sui Y, Liu S, Shi D. NAC selectively inhibit cancer telomerase activity: A higher redox homeostasis threshold exists in cancer cells. Redox Biol. 2015;8:91-97. doi: 10.1016/j.redox.2015.12.001.
Venteicher AS, Artandi SE. TCAB1: driving telomerase to Cajal bodies. Cell Cycle. 2009;8(9):1329-31.
Sun CK, Luo XB, Gou YP, Hu L, Wang K, Li C, et al. TCAB1: a potential target for diagnosis and therapy of head and neck carcinomas. Mol Cancer. 2014;13:180. doi: 10.1186/1476-4598-13-180.
Zhao YQ, Feng HW, Jia T, Chen XM, Zhang H, Xu AT, et al. Antiproliferative effects of celecoxib in Hep-2 cells through telomerase inhibition and induction of apoptosis. Asian Pac J Cancer Prev. 2014;15(12):4919-23.
Li J, Lei H, Xu Y, Tao ZZ. miR-512-5p suppresses tumor growth by targeting hTERT in telomerase positive head and neck squamous cell carcinoma in vitro and in vivo. PLoS One. 2015;10(8):e0135265. doi: 10.1371/journal.pone.0135265.
Chiang KC, Yeh CN, Hsu JT, Chen LW, Kuo SF, Sun CC, et al. MART-10, a novel vitamin D analog, inhibits head and neck squamous carcinoma cells growth through cell cycle arrest at G0/G1 with upregulation of p21 and p27 and downregulation of telomerase. J Steroid Biochem Mol Biol. 2013;138:427-34. doi: 10.1016/j.jsbmb.2013.09.002.
Takahashi H, Hyakusoku H, Horii C, Takahashi M, Nishimura G, Taguchi T, et al. Telomerase-specific oncolytic adenovirus: antitumor effects on radiation-resistant head and neck squamous cell carcinoma cells. Head Neck. 2014;36(3):411-8. doi: 10.1002/hed.23309.
Waghorn PA, Jackson MR, Gouverneur V, Vallis KA. Targeting telomerase with radiolabeled inhibitors. Eur J Med Chem. 2017;125:117-129. doi: 10.1016/j.ejmech.2016.09.028.
Zhao T, Hu F, Liu X, Tao Q. Blockade of telomerase reverse transcriptase enhances chemosensitivity in head and neck cancers through inhibition of AKT/ERK signaling pathways. Oncotarget. 2015;6(34):35908-21. doi: 10.18632/oncotarget.5468.